Trong bối cảnh ứng dụng công nghệ ngày càng phức tạp trong các doanh nghiệp, các kiểm toán viên cần theo kịp mức độ phát triển này để có thể xem xét kỹ lưỡng các hoạt động đúng cách và đưa ra sự đảm bảo thực sự.

Yếu tố nào ảnh hưởng đến con người nhất là các kiểm toán viên khi công nghệ đang thay đổi đáng kể các mô hình kinh doanh và cách được kiểm toán? Đây chỉ là một trong số các câu hỏi được giải đáp  trong  báo cáo của ACCA để tìm hiểu các tác động của công nghệ đối với ngành kiểm toán.

Báo cáo mang tên Kiểm toán và công nghệ đưa ra những gì đã và sẽ thay đổi với ngành kiểm toán và kiểm toán viên, động lực của sự thay đổi công nghệ là gì, kỹ thuật số phát triển sẽ ảnh hưởng đến kiểm toán và sự can thiệp của con người đối với những thay đổi này. Báo cáo cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc áp dụng các công nghệ mới từ phía khách hàng, điều này sẽ có những ảnh hưởng không kém đối với kiểm toán viên khi thực hiện công việc khi họ phải tuân thủ các quy định hiện hành và hướng dẫn về kiểm toán.

Kiểm toán viên thường nghĩ những thách thức kiểm toán phức tạp xuất hiện từ các công ty đa quốc gia lớn, nhưng ngay cả các công ty khởi nghiệp nhỏ cũng có thể có một mô hình kinh doanh dựa trên công nghệ phức tạp.

Trọng tâm của báo cáo chủ yếu tập trung vào dịch vụ kiểm toán bên ngoài, tuy nhiên, có nhiều góc nhìn cũng sẽ được áp dụng cho kiểm toán viên nội bộ. Từ các cuộc thảo luận  với các chuyên gia trong các công ty kiểm toán lớn, khách hàng và cơ quan quản lý , báo cáo đã làm sáng tỏ được sự biến động đáng kể mà công nghệ đang buộc ngành nghề này phải đối mặt.

Năm chất xúc tác

Chất xúc tác đầu tiên là sự gia tăng về khối lượng dữ liệu. Tạp chí Forbes ước tính rằng 90% dữ liệu trên thế giới đã được tạo ra từ năm 2016. Kiểm toán viên ngày càng phụ thuộc vào công nghệ để đối phó với sự gia tăng này.

Chất xúc tác thứ hai là bối cảnh thay đổi của các mô hình kinh doanh. Kiểm toán viên thường nghĩ những thách thức kiểm toán phức tạp xuất hiện từ các công ty đa quốc gia lớn, nhưng ngay cả các công ty khởi nghiệp nhỏ cũng có thể có một mô hình kinh doanh dựa trên công nghệ phức tạp. Vì vậy, cho dù họ có bị ràng buộc bởi quy định hay không, kiểm toán viên cần điều chỉnh quy trình của họ để có thể hiểu được công nghệ phía khách hàng.

Thứ ba, khách hàng đã áp dụng các công nghệ tiên tiến như blockchain và phân tích dữ liệu ngày càng tinh vi. Để có được sự hiểu biết rõ ràng về doanh nghiệp, kiểm toán viên cần phải hiểu các công nghệ đằng sau đó.

Chất xúc tác thứ tư là động lực hướng tới quy trình kiểm toán chủ động và hướng tới tương lai nhiều hơn. Công nghệ hứa hẹn sẽ giúp tạo ra mô hình kiểm toán có khả năng giải quyết được thách thức này. Trong  nghiên cứu “Kỳ vọng thu hẹp khoảng trong kiểm toán” gần đây của ACCA cũng nêu bật những kỳ vọng của cộng đồng từ một cuộc kiểm toán. Ví dụ như việc ngăn chặn sự sai sót của công ty và giao thêm trách nhiệm cho kiểm toán viên để xác định và báo cáo gian lận. Những kỳ vọng như vậy ngụ ý sự cần thiết của một kiểm toán trong tương lai; và việc mở rộng trong ứng dụng công nghệ có thể bằng cách nào đó đáp ứng được nhu cầu này.

Cuối cùng là sự chuyển đổi tài liệu tốt sang tự động hóa trong hoạt động tài chính ở phía khách hàng. Tự động hóa có thể giúp loại bỏ các nhiệm vụ lặp đi lặp lại và tốn thời gian, giúp kiểm toán viên để tập trung vào các vấn đề đòi hỏi tính phán đoán nhiều hơn

Các công nghệ khác nhau sẽ có tác động khác nhau đến kiểm toán. Trong đó, trí tuệ nhân tạo (AI) và máy học (machine learning) là hai khái niệm được đề cập đến thời gian gần đây được cho là có tác động quan trọng đối với kiểm toán trong tương lai…

Báo cáo cũng nhấn mạnh các loại hình công nghệ khác có tác động đến lĩnh vực kiểm toán được đặt ở phía khách hàng. Ví dụ như robot tự động hóa giúp hỗ trợ các nhiệm vụ lặp đi lặp lại và tốn nhiều thời gian.

Phân tích dữ liệu là công nghệ được khuyến khích sử dụng trong công việc kiểm toán  trong thời gian gần đây và có đóng góp đáng kể cho nghành này; nó cho phép phân tích toàn bộ bộ dữ liệu mà không cần lấy mẫu. Điều này sẽ tạo ra các cuộc nghiên cứu chính xác và chuyên sâu hơn và giúp xác định các ngoại lệ, mặc dù tất nhiên chỉ có thể xem xét trong phạm vi bộ dữ liệu.

Xử lý ngôn ngữ tự nhiên – một tập hợp con khác của trí tuệ nhân tạo cũng sẽ cho phép sự tương tác lớn hơn giữa máy móc và thế giới thực. Dữ liệu phi cấu trúc sẽ chịu sự giám sát lớn hơn và một lần nữa cho phép loại bỏ yếu tố con người.

Tác động con người

Phần quan trọng nhất của báo cáo liên quan đến các tác động thay thế của công nghệ đối với chính kiểm toán viên. Mặc dù đề tài máy móc sẽ thay thế kiểm toán trong tương lai đã được đề cập rất nhiều, tuy nhiên báo cáo vẫn nhấn mạnh doan nghiệp vẫn sẽ có nhu cầu đối với bộ kỹ năng của kiểm toán viên trong một số lĩnh vực.

Các kỹ năng của kiểm toán viên sẽ thay đổi. Báo cáo hy vọng các kiểm toán viên sẽ đảm nhận nhiều hơn vai trò quản lý dự án. Chuyên môn rộng về công nghệ được yêu cầu, nhưng kiểm toán viên cũng cần phải hướng dẫn và chỉ đạo đội ngũ của mình về chuyên môn này. Hiểu biết rõ về công nghệ có sẵn là rất quan trọng, nhưng sự kết hợp các kỹ năng sẽ giúp tạo ra một đội ngũ cân bằng. Có nghĩa là các kiểm toán viên đều yêu cầu phải nắm được những kỹ năng cơ bản trong thời đại công nghệ phát triển hiện nay.

Cần nhớ rằng công nghệ, dưới mọi hình thức, vẫn là một công cụ. Nhu cầu của thị trường về kiểm toán viên sẽ vẫn tồn tại, vì kỹ năng phán đoán của kiểm toán viên vẫn được đánh giá cao. Mối quan hệ giữa khách hàng và kiểm toán viên chính là điểm mấu chốt  – yếu tố con người trong kiểm toán sẽ khó bị loại bỏ.

Tuy nhiên, cũng nên nhớ rằng công nghệ vẫn sẽ tiếp tục phát triển; Nó không bao giờ dừng lạị.

Tương tự như vậy, kiểm toán viên cũng sẽ cần phải thích nghi và học cách thay đổi.

— HR Insider / Theo tạp chí AB Magazine của ACCA tháng 7 năm 2019 —
Xem thêm các công việc ngành Tài Chính/Đầu Tư hấp dẫn tại www.vietnamworks.com