Bốc đồng là gì? Cách khắc phục người có tính bốc đồng hiệu quả

Bốc đồng là gì?

Tâm lý học hành vi định nghĩa tính bốc đồng là sự hành động dựa theo các ý tưởng  vừa xuất hiện trong đầu, hoàn toàn không hoặc ít suy tính cẩn thận trước đó. Ngoài ra, bốc đồng cũng thể hiện những hành động không quan tâm đến hậu quả.

Người có tính bốc đồng thường được xem là thiếu sự chín chắn, nông nổi, dễ gây ra những rủi ro và hậu quả ngoài ý muốn. Bên cạnh đó tính cách này còn khiến họ khó hoàn thành được những mục tiêu, chiến lược đường dài.

Trên thực tế, bốc đồng có thể được nhìn nhận và phân loại theo nhiều góc độ. Chẳng hạn trong một số tình huống nhất định, không cần tính toán mà sự bốc đồng mang lại kết quả như mong đợi thì đây không được xem là dấu hiệu của sự bốc đồng. Thay vào đó có thể xem là ứng biến linh hoạt, nhanh nhạy, can đảm, táo bạo hay độc đáo.

Bốc đồng là việc hành động dựa trên cảm xúc tức thì mà không cân nhắc hậu quả

Vì thế, một hành động có được xem là bốc đồng hay không cần phải xem xét dựa trên hai yếu tố:

• Thứ nhất, đó là sự hành động không cân nhắc (có thể tốt hoặc xấu)
• Thứ hai, đó là lợi ích ngắn hạn hay lâu dài

Các nhà tâm lý học cho biết bốc đồng có thể là một khía cạnh của tính cách nhưng đồng thời cũng có thể là triệu chứng chính của những bệnh lý như rối loạn tăng động giảm chú ý, rối loạn tâm thần, rối loạn lưỡng cực, rối loạn sử dụng chất gây nghiện hoặc rối loạn nhân cách ranh giới, rối loạn nhân cách chống đối xã hội.

Những người mắc bệnh thoái hóa thần kinh, chấn thương sọ não cũng xuất hiện mô hình không bình thường của tính bốc đồng. Các nghiên cứu cho thấy rằng những vùng não cụ thể có sự liên quan đến hành vi bốc đồng dù các mạng lưới não khác nhau. Ngoài ra, di truyền cũng góp phần hình thành nên tính bốc đồng của con người.

Xem thêm : Khám phá bài Test trầm cảm: “Liệu bạn có bị trầm cảm?”

Dấu hiệu nhận biết người có tính cách bốc đồng

Trên thực tế, người có tính bốc đồng rất dễ nhận diện thông qua hàng loạt các dấu hiệu sau đây:

• Sáng tạo và thích khám phá: Họ thích khám phá những gì mới mẻ, có tính sáng tạo cao và luôn thích thú trong việc tìm kiếm những điều thú vị hay thách thức trong cuộc sống
• Thích thay đổi: Nhóm người này khi làm việc thường xuyên dễ mất hứng và có xu hướng thích sự thay đổi. Đây là nguyên nhân khiến họ dễ đưa ra quyết định tức thì dựa trên cảm xúc hoặc thay đổi quan điểm xoành xoạch.
• Biểu cảm sinh động: Họ thể hiện cảm xúc cá nhân một cách cụ thể, rõ ràng và mạnh mẽ, mang lại cảm giác đầy sinh động trong mắt người đối diện.
• Tự tin và lạc quan: Họ luôn tin rằng mọi vấn đề đều có thể được xử lý và giải quyết tốt, đồng thời luôn có ý tưởng để tạo ra giải pháp mới.
• Dễ dàng bị kích động: Cảm xúc cá nhân của người tính khí bốc đồng thời thay đổi rất nhanh, trong một khoảng thời gian ngắn có thể đi từ mệt mỏi chán nản sang hạnh phúc, phấn khích.
• Không kiềm chế: Khả năng kiềm chế hành vi và cảm xúc của người bốc đồng khá kém, họ nhanh chóng suy nghĩ và hành động mà không quan tâm hậu quả
• Không thích và không giỏi lên kế hoạch cho tương lai: Họ ghét bị ràng buộc bởi các mốc thời gian hoặc những kế hoạch chi tiết, thay vào đó rất đam mê những trải nghiệm thú vị và mới mẻ
• Thiếu kiên nhẫn: Họ ghét những công việc đòi hỏi sự kiên trì và cố gắng trong thời gian dài, dễ chán nản khi gặp các công việc cần nhiều thời gian, công sức hoặc phức tạp
• Khó khăn trong việc tôn trọng lượt nói của người khác: Vì có tính cách nhanh nhạy và năng động nên người bốc đồng rất thích trình bày ý kiến cá nhân và góp ý nhanh chóng. Đó là lý do họ hay ngắt lời người khác trong các cuộc trò chuyện hoặc tranh luận
• Muốn thu hút sự chú ý: Họ thường nói chuyện sôi nổi, nói nhiều để thu hút sự chú ý của người khác

Người bốc đồng có khả năng kiềm chế cảm xúc kém

Ưu và nhược điểm của người có tính bốc đồng

Ưu điểm

• Nhanh nhạy, linh hoạt: Trong một số trường hợp cụ thể, tính bốc đồng giúp nhanh chóng thích nghi với những sự thay đổi bất ngờ
• Giải quyết vấn đề sáng tạo: Việc có nhiều ý tưởng nảy ra tức thì sẽ giúp người bốc đồng đưa ra nhiều giải pháp sáng tạo và đột phá khi đối diện khó khăn, vượt qua các khuôn khổ truyền thống
• Chân thật với cảm xúc của mình: Người bốc đồng đề cao sự tự do thể hiện cảm xúc, bộc lộ chân thành và trung thực những gì đang diễn ra trong lòng
• Tạo ấn tượng và cuốn hút: Giúp họ trở nên nổi bật và cuốn hút trong đám đông, dễ dàng thu hút sự chú ý của người khác

Nhược điểm

• Thiếu kiên nhẫn: Người bốc đồng dễ mất kiên nhẫn khi đối diện những công việc cần sự tập trung và kiên trì trong thời gian dài, họ cũng không thích ở lại một nơi quá lâu hay làm một việc tẻ nhạt
• Thiếu trách nhiệm: Tính cách này khiến họ không hoàn thành nhiệm vụ được giao hoặc không chịu trách nhiệm với những cam kết của mình, bởi đơn giản một điều họ dễ nhàm chán và có xu hướng chuyển sang thứ khác hấp dẫn hơn
• Nóng vội, dễ đưa ra quyết định sai lầm: Dựa trên cảm xúc hiện tại, người bốc đồng sẽ ngay lập tức đưa ra quyết định, có thể dẫn đến hậu quả khó lường
• Dễ bị lôi cuốn nhưng nhanh chóng phân tán sự chú ý: Những sự kiện mới rất dễ lôi cuốn người bốc đồng khiến họ phân tán và không thể tập trung hoàn thành các công việc, mục tiêu dài hạn
• Cảm xúc thất thường: Biên độ cảm xúc của người bốc đồng thường lớn, dễ dàng chuyển từ chán nản, tức giận sang vui vẻ, hạnh phúc, khiến cho môi trường quanh họ phải linh hoạt điều chỉnh theo
• Khó kiềm chế cảm xúc: Họ không kiềm chế được hành vi và cảm xúc cá nhân nên, đôi lúc sẽ có những cử chỉ mạnh mẽ hoặc cởi mở quá mức, đặc biệt là không cân nhắc các tác động tiêu cực của hành động

Người bốc đồng có cảm xúc thất thường

Cách hạn chế tính bốc đồng là gì?

Thiết lập kỷ luật và giới hạn cho hành vi của bản thân

Để hạn chế tính bốc đồng, cần phải thiết lập những giới hạn và kỷ luật cho riêng mình, dũng cảm chịu trách nhiệm cho tất cả mọi việc mình gây ra. Để “dọn dẹp” những hậu quả của sự bốc đồng, cần đưa ra được các mục tiêu và nhiệm vụ cụ thể, từ đó thực hiện nghiêm túc. Khi làm theo đúng kế hoạch, bộ não sẽ thích nghi với việc suy nghĩ, cân nhắc cẩn trọng trước khi làm điều gì đó.

Suy nghĩ kỹ trước khi hành động

Hãy luyện tập thói quen suy nghĩ cẩn thận trước khi phát ngôn hoặc hành động. Đây là bước quan trọng để giảm thiểu các rủi ro không đáng có và giúp bạn có được sự kiên nhẫn, bình tĩnh hơn.

Để tránh đánh giá sai lệch vấn đề và đảm bảo tính xác thực, tốt nhất nên kiểm tra thông tin từ nhiều nguồn bằng cách thu thập dữ liệu và nghiên cứu kỹ, sau đó mới đưa ra quyết định. Tuyệt đối không được quyết định dựa trên cảm xúc mà phải tìm hiểu kỹ để có cái nhìn toàn diện và đáng tin.

Trước khi hành động, bạn cần suy nghĩ kỹ

Cẩn trọng trong lời nói

Lời nói trong lúc bốc đồng có thể gây tổn thương cho người khác hoặc mang lại “tai họa” cho chính bạn. Do đó việc cẩn thận trong lời ăn tiếng nói, kiềm chế cảm xúc là kỹ năng quan trọng cần phải rèn giũa. Chỉ nên tranh luận về những điều bạn biết trong trạng thái cảm xúc bình tĩnh.

@vietnamworks_official Phản biện và Thái độ kém – ranh giới mong manh để lại hậu quả khó lường, vậy phải làm sao để tránh thái độ kém? #Master2023byTikTok #vietnamworks #career #stress ♬ nhạc nền – VietnamWorks

Luyện tập thiền định

Mỗi ngày bạn hãy dành 5 phút để thiền giúp ổn định bộ não và tinh thần, cải thiện được sự bình tĩnh, hạn chế tính bốc đồng. Đây là khoảng thời gian để bạn hồi phục năng lượng nội tại của chính mình.

Ngoài ra, thiền cũng giúp bạn học cách chấp nhận sự biến động của cuộc sống, giữ một thái độ tỉnh thức và sống cho hiện tại. Từ đó bạn sẽ nhận ra những cảm giác không căn cứ thực sự không cần thiết.

Thiền định giúp bạn giữ bình tĩnh tốt hơn

Tìm hiểu và tiếp thu kiến thức

Để tránh bốc đồng, bạn cần phải học hỏi không ngừng những kiến thức và kinh nghiệm từ người khác. Đây là cách để xây dựng cái nhìn khách quan hơn, tránh hành động theo cảm xúc.

Kiểm tra trạng thái tâm lý

Cần phải tự đánh giá tâm trạng cá nhân trước mỗi lần đưa ra quyết định. Nếu bạn đang bị ảnh hưởng bởi cảm xúc mạnh hoặc đang lo lắng, căng thẳng thì hãy trì hoãn quyết định của mình, tránh để cảm xúc chi phối, dẫn đến những hành động không hay.

Ngủ đủ giấc

Để tăng sự tập trung, cảm xúc và cả trí tuệ, bạn cần ngủ đủ giấc. Đây là cách sạc pin cho bộ não của bạn để có thể tỉnh táo, minh mẫn hơn. Khi ngủ thiếu giấc, trí nhớ và sự tự chủ của bạn sẽ giảm sút phần nào. Việc mất ngủ trong thời gian dài có thể làm năng suất làm việc, gây stress và khiến bạn khó khăn khi kiểm soát sự bốc đồng.

Đó là lý do mà bạn cần một giấc ngủ ngon và chất lượng mỗi ngày để có một sức khỏe tốt, tâm tính tốt.

Ngủ đủ giấc giúp bạn có sức khỏe tinh thần tốt hơn

Ăn uống khoa học

Bộ não của bạn sẽ đốt cháy nhiều glucose khi bạn nỗ lực tự chủ. Do đó bạn khó thể chống lại cơn bốc đồng nếu lượng đường trong máu thấp. Các thực phẩm nhiều đường sẽ nạp đường huyết nhanh nhưng cũng khiến bạn uể oải, mệt mỏi và dễ bị kéo vào các cơn bốc đồng khác. Tốt nhất bạn nên xây dựng chế độ dinh dưỡng phù hợp, ăn uống khoa học.

Tham khảo ý kiến của bác sĩ tâm lý

Trong trường hợp bạn cảm thấy khó kiểm soát hành vi bốc đồng của mình và nó ảnh hưởng đến các mối quan hệ xã hội, công việc, gia đình,.. tốt nhất bạn nên gặp các chuyên gia tâm lý. Các giải pháp trị liệu khoa học sẽ giúp bạn kiểm soát cảm xúc, hành vi, tâm tính tốt hơn.

Bên cạnh đó, bạn cũng cần nhận thức được rằng mình bốc đồng để có kế hoạch rèn luyện sự kiên nhẫn. Áp dụng đầy đủ các gợi ý bên trên sẽ giúp bạn điềm tĩnh hơn, quyết định sáng suốt hơn.

Nếu bạn cảm thấy không ổn, hãy gặp bác sĩ tâm lý

Qua bài viết này có lẽ bạn đã hiểu rõ bốc đồng là gì cũng như cách để hạn chế tính bốc đồng hiệu quả. Điều quan trọng nhất vẫn là sự nhận thức từ chính bản thân mình, có như vậy bạn mới biết cách rèn giũa, luyện tập để trở nên ôn hòa hơn.